Praga warszawska (Podejście trzecie)

Czasami wystarczy wysiąść kilka przystanków dalej, by znaleźć się w zupełnie innym świecie. Plan dotarcia do najbardziej charakterystycznych miejsc na warszawskiej Pradze powstał już rok temu, ale dopiero niedawno udało mi się go zrealizować. Mimo, że te miejsca to prawdziwe perełki, są one dobrze ukryte przed przypadkowym przechodniem. Poza tym, nawet gdyby uznać wszystkie kryminalne historie na temat tej dzielnicy jedynie za legendę, nie wypuściłabym się tu sama po zmroku. Dlatego też czekałam na odpowiednią porę roku, dnia i towarzystwo nastawione równie entuzjastycznie jak ja. :-) O Pradze pisałam już kilka razy, ale nigdy w kontekście jej niesamowitej historii.

Obecny wygląd tej dzielnicy odnajduje uzasadnienie w historii – i to już tej odległej. W czasach, kiedy Praga nie należała jeszcze do Warszawy, bezpieczne schronienie odnajdywali tu przestępcy. Tutaj również pozwalano osiedlać się mniejszościom, którym nie przyznawano prawa do zamieszkiwania w centrum miasta. Kluczowe wydają się jednak wczesne lata powojenne: większość środków przeznaczonych za odbudowę miasta została zainwestowana w o wiele bardziej zniszczoną lewobrzeżną Warszawę – stąd też na Pradze do dziś można zaobserwować ślady po kulach w ścianach domów. W tutejszych kamienicach przymusowo kwaterowano ubogie rodziny robotnicze, do których z czasem dołączyli przyjezdni, którzy poszukiwali pracy w stolicy oraz imigranci. A przestępczość kwitła: przez wiele lat za jej kolebkę uchodził Bazar Różyckiego. Polityka zwalczania przestępczości ograniczała się zaś do tuszowania problemu – w ten sposób powstały najdłuższe warszawskie bloki mające zasłonić biedne dzielnicowe podwórka. Społeczeństwo pozostawiono więc samemu sobie, zamykając je w środowisku sprzyjającym rozwojowi przestępczości, której wysoki poziom jest wciąż na Pradze faktem. Nie przychodzi mi jednak do głowy bardziej autentyczny fragment Warszawy.

Praskie kapliczki

Wśród tematycznych wycieczek po Pradze dużą popularnością cieszą się spacery śladem kapliczek, których w tej części miasta jest w bród. Jedna z ciekawszych mieści się w podwórku przy Ząbkowskiej 12. Jej jaskrawoniebieski kolor przywodzi na myśl klimaty meksykańskie. Takie kapliczki tak naprawdę powstawały po obu stronach Wisły - większość z nich w czasach okupacji, kiedy częste aresztowania i godziny policyjne zmuszały ludzi do pozostania w domach. Dzięki takim przydomowym figurkom mogli oni modlić się bez wychodzenia da ulicę (do kościoła). Co ciekawe, część kapliczek przylegała do domów, których właścicielami byli Żydzi – w ten sposób zachęcali oni chrześcijan do wynajmowania u nich mieszkań. Ponieważ Praga uległa znacznie mniejszym zniszczeniom niż dzielnice lewobrzeżne, to tutaj uchowało się najwięcej kapliczek.

Praskie kamienice

Praga słynie z nieodrestaurowanych, niszczejących domów podziurawionych kulami, które jednak noszą wciąż ślady swojej dawnej świetności. Za jeden z najstarszych i najpiękniejszych uchodzi Dom pod Sowami, czyli Kamienica Massalskich przy ul. Okrzei 26. Wybudowana na początku XX wieku, nazwę zawdzięcza ustawionym na szczycie figurom sów z rozpostartymi skrzydłami, zdjętym w marcu 2007 r. Kamienicę czeka generalny remont, a zgodnie z planami inwestora, powstanie w niej  pub, restauracja, mieszkania i luksusowe apartamenty. 

Praskie klatki schodowe

Jak dla mnie, najbardziej fascynującą okazała się być wycieczka śladem klatek schodowych. Z zewnątrz przeciętne kamienice kryją w środku zaskakująco piękne skarby, o których można nie mieć pojęcia, choć przechodzi się obok! Najcenniejszą wśród tych perełek jest zdecydowanie klata schodowa w Kamienicy Galberga przy ul. Kłopotowskiego 38. Tutejsza fasada jest co prawda bogato zdobiona (przed wojną ornamentów było znacznie więcej), lecz obowiązkowo trzeba przynajmniej spróbować zajrzeć do środka. W tym celu należy pokonać oryginalne drzwi z secesyjnymi motywami, co nie powinno stanowić problemu. Miejsce jest popularne wśród takich alternatywnych wycieczek w przewodnikiem i fotografów ślubnych (na kolejnych drzwiach wisi informacja o konieczności uzyskania pozwolenia na fotografowanie). Zresztą mieszkańcy są przyzwyczajeni do wzmożonego ruchu turystycznego i zdarza się, że sami wpuszczają zwiedzających. W jaskrawozielonym przejściu skręcamy w lewo i…  

W innym stylu utrzymana jest klatka przy ulicy Targowej 84. Narożna kamienica na rogu ul. 11-go Listopada, również pochodząca z początku XX wieku, nie wyróżnia się z zewnątrz niczym specjalnym. Aby dostać się do osławionej klatki, obecnie należy przejść przez podwórko przy Targowej 80. Dekoracje zaczynają się w przejeździe bramnym i wskazują na śląskie pochodzenie architekta i właściciela nieruchomości, Adolfa Dybicza, który sprowadził do Warszawy tzw. śląski barok. Na klatce świetnie zachowały się polichromie, gipsowe sztukaterie, freski i marmurowe okładziny. Pięknie prezentują się  również masywne drzwi każdego z mieszkań. 

Praskie ulice

Kilka jest tu ulic o nie najlepszej sławie. Weźmy taką Brzeską, której poznawanie w moim przypadku ogranicza się do obserwacji zza okien samochodu. Tym razem dotarłyśmy na Stalową, która tego dnia o dziwo wydała się nagle naprawdę piękna, kolorowa, autentyczna i spokojna. Dobrym pretekstem, by tutaj zajrzeć jest rzadki, lecz wciąż spotykany tu przykład oryginalnego drewnianego budownictwa (ul. Środkowa) czy też fragmenty mykwy zachowanej w bramie kamienicy nr 40/42. 

Szynk Praski, Stalowa 37 Jeżeli jesteś na Pradze i chcesz zjeść w klimatycznym, ale niekoniecznie najmodniejszym miejscu, wpadnij do Szynku Praskiego. Restauracja serwuje tradycyjną polską, by nie powiedzieć praską kuchnię, jakiej nie dostaniemy nigdzie indziej. Wystrój przenosi gości kilkadziesiąt lat wstecz. W karcie znajdziemy dania i napoje typu: oranżada (taka jak za dawnych lat), kwas chlebowy, liczne piwa, flaki, nóżki, tatar, pierogi czy schabowy, ale pod bardziej sugestywnymi nazwami zaczerpniętymi z gwary warszawskiej. Jak zapewnia właściciel, wszystko jest robione na miejscu i dostępne w przystępnych cenach. Spodobało mi się menu w formie grubej tekturowej tabliczki oraz możliwość, by latem usiąść na zewnątrz. Duży plus za miłą obsługę. Szkoda, ze to tak daleko i każdą wyprawę trzeba długo planować...